Tội phản bội tổ quốc được quy định tại Điều 108 thuộc nhóm các tội xâm phạm an ninh quốc gia Chương XIII Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 (BLHS 2015). Điều 108 BLHS 2015 tương ứng với Điều 78 Bộ luật Hình sự năm 1999, được sửa đổi, bổ sung năm 2009 (BLHS 1999).
Tội phản bội tổ quốc BLHS 2015 thuộc loại tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, có khung hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình. Tội danh gồm 3 khoản, khoản 1 quy định dấu hiệu định tội và khung hình phạt, khoản 2 quy định mức hình phạt trong trường hợp có nhiều tình tiết giảm nhẹ, khoản 3 quy định khung hình phạt đối với trường hợp chuẩn bị phạm tội.
Điều 108. Tội phản bội Tổ quốc
1. Công dân Việt Nam nào câu kết với nước ngoài nhằm gây nguy hại cho độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tiềm lực quốc phòng, an ninh, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình.
2. Phạm tội trong trường hợp có nhiều tình tiết giảm nhẹ, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.
3. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
Phản bội tổ quốc là gì?
Khoản 1 của Điều luật quy định phản bội tổ quốc là hành vi của công dân Việt Nam câu kết với nước ngoài nhằm mục đích gây hại cho độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tiềm lực quốc phòng, an ninh.
Các yếu tố cấu thành tội phản bội tổ quốc
Chủ thể của tội phạm
Chủ thể của tội phạm là công dân Việt Nam đang cư trú tại Việt Nam hoặc đang cứ trú ở nước ngoài, và phải là người có năng lực trách nhiệm hình sự.
Theo quy định của Hiến pháp 2013 thì công dân Việt Nam là người có quốc tịch Việt Nam.
Chủ thể của tội phản bội tổ quốc là người từ đủ 16 tuổi trở lên căn cứ theo Điều 12. Tuổi chịu trách nhiệm hình sự, BLHS 2015.
Mặt khách quan của tội phạm
Hành vi khách quan của tội phản bội tổ quốc là hành vi câu kết với nước ngoài. Câu kết được hiểu là sự tập hợp thành phe nhóm, thiết lập các mối quan hệ chặt chẽ để cùng thực hiện âm mưu xấu xa.
Do vậy, câu kết với nước ngoài là hành vi liên kết, hợp sức với nước ngoài (cá nhân, nhóm người nước ngoài, tổ chức nước ngoài, chính quyền nước ngoài), thiết lập các mối quan hệ qua lại chặt chẽ với nước ngoài. Các hành vi câu kết với nước ngoài có thể được thể hiện dưới các hình thức như:
- Hành vi gặp gỡ, trao đổi, bàn bạc trực tiếp hoặc gián tiếp về ý đồ, kế hoạch nhằm nhằm gây nguy hại cho độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, chế độ xã hội chủ nghĩa và Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tiềm lực quốc phòng, an ninh.
- Hành vi nhận tài trợ về tài chính, vũ khí, phương tiện kỹ thuật, khoa học công nghệ… nhằm thực hiện các hoạt động chống phá Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
- Hành vi dựa vào thế lực nước ngoài để tiếp tay hoặc trực tiếp chống phá Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Khách thể của tội phạm
Hành vi của tội phạm xâm phạm đến chế độ chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hoá, an ninh, quốc phòng, đối ngoại, độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đây là những quan hệ có tầm quan trọng đặc biệt, có ý nghĩa sống còn của quốc gia.
Mặt chủ quan của tội phạm
Hành vi câu kết đã thể hiện lỗi của chủ thể là lỗi cố ý. Người phạm tội nhận thức đầy đủ tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi mà họ thực hiện.
Tội phản bội tổ quốc
Khoản 1 của Điều luật quy định khung hình phạt cơ bản là phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình.
Khoản 2 của Điều luật quy định mức hình phạt tù từ 07 năm đến 15 năm trong trường hợp có nhiều tình tiết giảm nhẹ theo quy định tại Khoản 1, Khoản 2 Điều 51 BLHS 2015.
Khoản 3 của Điều luật quy định khung hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội với mức hình phạt từ 01 năm đến 05 năm. Đây là điểm mới của BLHS 2015 so với BLHS 1999, thể hiện rõ đường lối xử lý có sự phân hoá trách nhiệm hình sự rõ rang giữa chuẩn bị phạm tội và trường hợp tội phạm hoàn thành ở tội phản bội Tổ quốc.
