Vì nhiều lý do khác nhau mà nhiều cặp đôi lựa chọn sống chung như vợ chồng mà không làm thủ tục đăng ký kết hôn. Trong quá trình sinh sống xảy ra mâu thuẫn và không muốn chung sống với nhau nữa nên quyết định chia tay.
Vậy, khi cả hai muốn chấm dứt mối quan hệ có ra tòa ly hôn được không? Pháp luật Việt Nam quy định như thế nào về ly hôn khi không đăng ký kết hôn? Luật sư sẽ giúp bạn tìm hiểu chi tiết qua bài viết sau đây.
Những điều cần biết về ly hôn khi không đăng ký kết hôn
Khoản 1 Điều 9 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định hôn nhân hợp pháp chỉ được công nhận khi đăng ký kết hôn tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền và được cấp giấy chứng nhận kết hôn.
Điều 9. Đăng ký kết hôn
1. Việc kết hôn phải được đăng ký và do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện theo quy định của Luật này và pháp luật về hộ tịch.
Việc kết hôn không được đăng ký theo quy định tại khoản này thì không có giá trị pháp lý.
Khoản 2 Điều 53 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định trường hợp chung sống như vợ chồng nhưng không đăng ký kết hôn mà có yêu cầu ly hôn thì tòa án vẫn thụ lý và tuyên bố không công nhận quan hệ vợ chồng.
Điều 53. Thụ lý đơn yêu cầu ly hôn
…
2. Trong trường hợp không đăng ký kết hôn mà có yêu cầu ly hôn thì Tòa án thụ lý và tuyên bố không công nhận quan hệ vợ chồng theo quy định tại khoản 1 Điều 14 của Luật này; nếu có yêu cầu về con và tài sản thì giải quyết theo quy định tại Điều 15 và Điều 16 của Luật này.
Hậu quả pháp lý của hôn nhân không đăng ký (chung sống như vợ chồng)
- Không được công nhận là vợ chồng: Quan hệ này không làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của vợ chồng theo Luật Hôn nhân và Gia đình. Điều này có nghĩa là các quy định về tài sản chung của vợ chồng, quyền và nghĩa vụ về nhân thân, cấp dưỡng, thừa kế giữa vợ và chồng sẽ không được áp dụng.
- Không được giải quyết theo thủ tục ly hôn mà chỉ là chấm dứt quan hệ chung sống như vợ chồng.
- Việc chia tài sản chung, con chung được xử lý theo Bộ luật Dân sự 2015 và Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 nhưng không theo cơ chế ly hôn như các cặp vợ chồng hợp pháp.
Trường hợp ngoại lệ (Hôn nhân thực tế trước năm 1987)
- Nghị quyết số 35/2000/QH10 của Quốc hội về việc thi hành Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000 đã quy định một ngoại lệ quan trọng: Quan hệ hôn nhân giữa nam và nữ chung sống với nhau như vợ chồng trước ngày 03 tháng 01 năm 1987 mà không đăng ký kết hôn, được khuyến khích đăng ký kết hôn. Nếu không đăng ký, họ vẫn được công nhận là vợ chồng hợp pháp.
- Đối với các trường hợp này, khi có yêu cầu chấm dứt, Tòa án sẽ giải quyết như một vụ án ly hôn thông thường, chỉ khác là cần có xác nhận của Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú về việc họ đã chung sống như vợ chồng trước thời điểm nêu trên.
Tòa án giải quyết ly hôn khi không đăng ký kết hôn như thế nào?
Khi một cặp đôi chưa từng đăng ký kết hôn yêu cầu ly hôn, Tòa án sẽ không thụ lý với tư cách là vụ án ly hôn mà sẽ giải quyết theo các quy định khác của pháp luật dân sự.
- Xác định yêu cầu của đương sự: Tòa án sẽ yêu cầu đương sự làm rõ mục đích của việc nộp đơn: có phải là yêu cầu công nhận quan hệ vợ chồng (nếu đủ điều kiện và chung sống trước 1987) hay chỉ là yêu cầu giải quyết tranh chấp về con chung và tài sản chung.
- Không thụ lý đơn xin ly hôn: Nếu hai bên chung sống sau ngày 03/01/1987 mà không đăng ký kết hôn, Tòa án sẽ không thụ lý đơn ly hôn vì không có quan hệ hôn nhân hợp pháp để chấm dứt.
- Thụ lý vụ án tranh chấp về con chung và tài sản chung: Thay vào đó, Tòa án sẽ xem xét yêu cầu của các bên dưới dạng tranh chấp về quyền và nghĩa vụ đối với con và tranh chấp về tài sản chung giữa những người chung sống như vợ chồng.
Giải quyết tranh chấp liên quan đến quyền nuôi con, chia tài sản trong trường hợp nam, nữ chung sống như vợ chồng không đăng ký kết hôn
- Quyền nuôi con chung khi không đăng ký kết hôn
Điều 15 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định dù quan hệ hôn nhân của nam, nữ chung sống với nhau không được pháp luật thừa nhận, song trong quan hệ giữa họ với con cái vẫn được pháp luật bảo vệ bởi con cái sinh ra không phụ thuộc vào tình trạng hôn nhân của cha mẹ. Các bên vẫn phải thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ của mình đối với con như chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con,..
Khoản 2 Điều 84 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định hai bên nam, nữ có thể tự thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi chấm dứt việc sống chung (nghĩa vụ cấp dưỡng, nuôi dạy, quyền được thăm con,…) đối với con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.
Nếu hai bên không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải hỏi nguyện vọng của con muốn sống với ai; con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện hoặc có thỏa thuận khác giữa cha mẹ phù hợp với lợi ích của con hơn.
>> Xem thêm: Nghĩa vụ cấp dưỡng nuôi con khi không đăng ký kết hôn
- Phân chia tài sản khi không đăng ký kết hôn
Điều 16 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định về giải quyết quan hệ tài sản, nghĩa vụ và hợp đồng của nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn như sau:
Điều 16. Giải quyết quan hệ tài sản, nghĩa vụ và hợp đồng của nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn
1. Quan hệ tài sản, nghĩa vụ và hợp đồng của nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn được giải quyết theo thỏa thuận giữa các bên; trong trường hợp không có thỏa thuận thì giải quyết theo quy định của Bộ luật dân sự và các quy định khác của pháp luật có liên quan.
2. Việc giải quyết quan hệ tài sản phải bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của phụ nữ và con; công việc nội trợ và công việc khác có liên quan để duy trì đời sống chung được coi như lao động có thu nhập.
Như vậy, việc phân chia tài sản trong trường hợp đối với nam, nữ sống chung như vợ chồng không đăng ký kết hôn sẽ dựa trên thỏa thuận của các bên; khi có tranh chấp thì giải quyết theo quy định của Bộ luật Dân sự.
Tòa án sẽ không áp dụng các quy định về tài sản chung của vợ chồng theo Luật Hôn nhân và Gia đình 2014. Tài sản có được trong thời kỳ chung sống sẽ được coi là tài sản thuộc sở hữu chung theo phần hoặc sở hữu chung hợp nhất theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015. Nguyên tắc phân chia như sau:
- Thỏa thuận: Ưu tiên thỏa thuận của các bên.
- Công sức đóng góp: Nếu không thỏa thuận được, Tòa án sẽ căn cứ vào công sức đóng góp của mỗi bên vào việc tạo lập, duy trì và phát triển khối tài sản chung. Công sức đóng góp không chỉ bao gồm tiền bạc mà còn cả công sức lao động, quản lý gia đình, chăm sóc con cái…
- Giá trị tài sản: Phân chia theo tỷ lệ tương ứng với phần đóng góp của mỗi bên.
Nếu không đăng ký kết hôn, mối quan hệ vợ chồng không được pháp luật công nhận và khi chia tay sẽ không cần thực hiện thủ tục ly hôn. Tòa án chỉ tuyên bố không công nhận quan hệ vợ chồng, đồng thời giải quyết quyền nuôi con và tài sản, nợ chung nếu có tranh chấp. Các quyền lợi của con chung và tài sản vẫn được bảo vệ theo quy định của pháp luật dân sự.
Nam, nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn là một vấn đề phức tạp về mặt pháp lý nếu giữa hai bên phát sinh con chung, tài sản hay nợ chung trong quá trình sống chung. Hãy liên hệ Công ty Luật TNHH KHD – 0965679698 để được tư vấn, đồng hành và bảo vệ quyền lợi chính đáng một cách nhanh chóng, hiệu quả./.
