Nhà đất đang thế chấp ngân hàng vẫn có thể lập di chúc, tuy nhiên người thừa kế phải thực hiện nghĩa vụ tài chính gắn với tài sản thế chấp.
Luật sư sẽ giúp bạn tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
Điều 317 Bộ luật Dân sự 2015 định nghĩa về thế chấp tài sản như sau:
Điều 317. Thế chấp tài sản
1. Thế chấp tài sản là việc một bên (sau đây gọi là bên thế chấp) dùng tài sản thuộc sở hữu của mình để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ và không giao tài sản cho bên kia (sau đây gọi là bên nhận thế chấp).
2. Tài sản thế chấp do bên thế chấp giữ. Các bên có thể thỏa thuận giao cho người thứ ba giữ tài sản thế chấp.
Bên cạnh đó, căn cứ khoản 8 Điều 320 Bộ luật Dân sự 2015 và khoản 4, khoản 5 Điều 321 Bộ luật Dân sự 2015, bên thế chấp không được bán, thay thế, trao đổi, tặng cho tài sản thế chấp nhưng có quyền sau:
Điều 320. Nghĩa vụ của bên thế chấp
…
8. Không được bán, thay thế, trao đổi, tặng cho tài sản thế chấp, trừ trường hợp quy định tại khoản 4 và khoản 5 Điều 321 của Bộ luật này.
Điều 321. Quyền của bên thế chấp
…
4. Được bán, thay thế, trao đổi tài sản thế chấp, nếu tài sản đó là hàng hóa luân chuyển trong quá trình sản xuất, kinh doanh. Trong trường hợp này, quyền yêu cầu bên mua thanh toán tiền, số tiền thu được, tài sản hình thành từ số tiền thu được, tài sản được thay thế hoặc được trao đổi trở thành tài sản thế chấp.
Trường hợp tài sản thế chấp là kho hàng thì bên thế chấp được quyền thay thế hàng hóa trong kho, nhưng phải bảo đảm giá trị của hàng hóa trong kho đúng như thỏa thuận.
5. Được bán, trao đổi, tặng cho tài sản thế chấp không phải là hàng hóa luân chuyển trong quá trình sản xuất, kinh doanh, nếu được bên nhận thế chấp đồng ý hoặc theo quy định của luật.
Theo các quy định nêu trên thì pháp luật hiện hành không cấm bên thế chấp lập di chúc để lại di sản thừa kế là tài sản thế chấp. Vì về nguyên tắc, trong giao dịch thế chấp tài sản thì bên thế chấp vẫn là chủ sở hữu tài sản thế chấp và có quyền định đoạt tài sản của họ ngoại trừ các trường hợp định đoạt tài sản gây ảnh hưởng tới quyền lợi của các bên còn lại trong giao dịch thế chấp.
Như vậy, bên thế chấp vẫn có quyền lập di chúc để lại tài sản là quyền sử dụng đất đang bị thế chấp tại ngân hàng.
Trường hợp bên thế chấp quyền sử dụng đất chết mà khoản nợ đối với ngân hàng vẫn còn thì xử lý thế nào?
Theo quy định tại Điều 327 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch thế chấp tài sản chấm dứt trong các trường hợp sau:
Điều 327. Chấm dứt thế chấp tài sản
Thế chấp tài sản chấm dứt trong trường hợp sau đây:
1. Nghĩa vụ được bảo đảm bằng thế chấp chấm dứt.
2. Việc thế chấp tài sản được hủy bỏ hoặc được thay thế bằng biện pháp bảo đảm khác.
3. Tài sản thế chấp đã được xử lý.
4. Theo thỏa thuận của các bên.
Theo đó thì trường hợp bên thế chấp chết vẫn không làm chấm dứt quan hệ thế chấp diễn ra giữa bên thế chấp và ngân hàng.
Ngoài ra, khoản 1 Điều 615 Bộ luật Dân sự 2015 có quy định về việc thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại như sau:
Điều 615. Thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại
1. Những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Căn cứ quy định trên thì nghĩa vụ trả nợ được bảo đảm bằng tài sản thế chấp không chấm dứt mà được chuyển giao cho những người hưởng di sản thừa kế. Theo đó, những người thừa kế sẽ tự thỏa thuận với nhau để người quản lý di sản thanh toán khoản nợ do người chết để lại trong trường hợp di sản chưa được chia. Trong trường hợp di sản đã được chia thì khoản nợ đối với ngân hàng sẽ được từng người thừa kế thanh toán tương ứng với phần tài sản mình nhận được (trừ trường hợp có thỏa thuận khác).
Như vậy, khi thế chấp tài sản ở ngân hàng vẫn có thể làm di chúc để lại tài sản nhưng phải được sự đồng ý của ngân hàng đang nhận thế chấp tài sản. Khi thực hiện thủ tục lập di chúc, bạn gửi đơn yêu cầu ngân hàng hỗ trợ việc đối chiếu bản chính tại phòng công chứng. Khi đó, ngân hàng sẽ cử nhân viên đem bản chính giấy chứng nhận nhà đất đến phòng công chứng để nhân viên phòng công chứng đối chiếu.
Trong trường hợp người làm di chúc mất đi mà khoản nợ của ngân hàng vẫn còn thì người nhận tài sản theo di chúc sẽ tiếp tục hoàn thành nghĩa vụ thế chấp cho ngân hàng trong phạm vi di sản người mất để lại.
Nếu người nhận thừa kế đã thực hiện xong nghĩa vụ thế chấp trước thời điểm mở thừa kế thì người nhận thừa kế sẽ được phía ngân hàng trả lại giấy chứng nhận nhà đất. Sau đó liên hệ với phòng đăng ký đất đai để xóa thế chấp và sang tên mình.
Trường hợp người thừa kế nhận tài sản là nhà đất đang thế chấp, họ sẽ cần phải giải quyết nợ vay ngân hàng trước khi có thể sở hữu hoàn toàn tài sản đó. Dưới đây là lý do:
- Quyền sở hữu tài sản: Nhà đất đang thế chấp cho ngân hàng thì ngân hàng có quyền ưu tiên thu hồi nợ từ tài sản này nếu khoản vay chưa được trả hết. Vì vậy, dù người thừa kế có quyền nhận tài sản theo di chúc, nhưng quyền sở hữu thực sự của họ sẽ bị hạn chế cho đến khi khoản vay được thanh toán.
- Nghĩa vụ trả nợ: Người thừa kế sẽ phải tiếp nhận nghĩa vụ trả nợ từ khoản vay mà người để lại di chúc (di chúc) đã ký kết với ngân hàng, nếu không có thỏa thuận khác. Nếu không thanh toán nợ, ngân hàng có quyền yêu cầu xử lý tài sản để thu hồi nợ.
- Quy trình giải quyết nợ: Người thừa kế có thể quyết định trả hết nợ vay để có thể nhận tài sản hoàn toàn, hoặc có thể thương lượng với ngân hàng để gia hạn hoặc tìm phương án thanh toán khác.
