Quy định áp dụng thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự thể hiện tính nhân đạo trong chính sách hình sự của Việt Nam. Tuy nhiên, đối với một số loại tội phạm không áp dụng thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự với lý do như: (1) Tính nguy hiểm cho xã hội đặc biệt nghiêm trọng; (2) Yêu cầu thực thi các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết hoặc gia nhập; (3) Tính cấp thiết của chính sách hình sự trong đấu tranh chống tội phạm.
Điều 28 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 (BLHS 2015) quy định không áp dụng thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự với các nhóm tội sau đây:
- Các tội xâm phạm an ninh quốc gia
Loại tội này được quy định tại Chương XIII BLHS 2015 gồm:
- Tội phản bội Tổ quốc (Điều 108)
- Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109)
- Tội gián điệp (Điều 110)
- Tội xâm phạm an ninh lãnh thổ (Điều 111)
- Tội bạo loạn (Điều 112 BLHS)
- Tội khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân (Điều 113)
- Tội phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Điều 114)
- Tội phá hoại việc thực hiện các chính sách kinh tế – xã hội (Điều 115)
- Tội phá hoại chính sách đoàn kết (Điều 116)
- Tội làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Điều 117)
- Tội phá rối an ninh (Điều 118)
- Tội chống phá cơ sở giam giữ (Điều 119)
- Tội tổ chức, cưỡng ép, xúi giục người khác trốn đi nước ngoài hoặc trốn ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền nhân dân (Điều 120)
- Tội trốn đi nước ngoài hoặc trốn ở lại nước ngoài nhằm chống chính quyền nhân dân (Điều 121)
Có thể thấy rằng với quy định này BLHS 2015 đặt an ninh quốc gia được bảo vệ ngang hàng với hoà bình và an ninh quốc tế. Người phạm tội này đều thực hiện với các lỗi cố ý trực tiếp với mục đích đe doạ trực tiếp đến độc lập chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, chế độ xã hội chủ nghĩa nghĩa và Nhà nước Việt Nam, xâm phạm chế độ kinh tế, nền văn hoá, quốc phòng, an ninh của đất nước.
Do vậy, BLHS 2015 đã quy định không áp dụng thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự với loại tội xâm phạm an ninh quốc gia do tính chất đặc biệt nguy hiểm của loại tội phạm này là cần thiết.
- Các tội phá hoại hoà bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh
Nhóm tội này được quy định tại Chương XXVI BLHS 2015 gồm:
- Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421)
- Tội chống loài người (Điều 422)
- Tội phạm chiến tranh (Điều 423)
- Tội tuyển mộ, huấn luyện hoặc sử dụng lính đánh thuê (Điều 424)
- Tội làm lính đánh thuê (Điều 425)
Quy định này xuất phát từ nguyên tắc có tính phổ quát toàn cầu và được ghi nhận trong các điều ước quốc tế như: Công ước về không áp dụng thời hiệu tố tụng với tội ác chiến tranh và tội ác chống loài người năm 1968; Điều 29 Quy chế Rome về Toà án hình sự quốc tế cũng quy định không áp dụng thời hiệu đối với các loại tội phạm này.
- Tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ
Không áp dụng thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự đối với:
- Tội tham ô tài sản thuộc trường hợp quy định tại Khoản 3 và Khoản 4 Điều 353 BLHS 2015.
- Tội nhận hối lộ quy định tại Khoản 3 và Khoản 4 Điều 354 BLHS 2015.
Tham nhũng đang được xem là quốc nạn, và cũng là nguy cơ nghiêm trọng nhất đe doạ sự tồn vong của chế độ. Thực tế cho thấy, hiện tham nhũng ở Việt Nam đang có xu hướng lan rộng, ngày càng nghiêm trọng, phức tạp và gây hậu quả tác hại ngày càng lớn.
Chính vì lẽ đó, BLHS 2015 đưa tội tham ô tài sản và tội nhận hối lộ vào danh mục các tội phạm không được hưởng thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự là cần thiết, thể hiện quyết tâm cao, cũng như thái độ quyết liệt của Nhà nước trong đấu tranh không khoan nhượng đối với các tội phạm này cũng như đối với các tội tham nhũng nói chung./.
