Tùy thuộc vào sự phức tạp của quan hệ hợp đồng, pháp luật quy định các hình thức của hợp đồng lao động tương ứng để đảm bảo quyền lợi cho các bên chủ thể. Quan hệ lao động (QHLĐ) là một loại quan hệ xã hội phức tạp, được thực hiện trong một thời gian tương đối dài.
Điều 14. Hình thức hợp đồng lao động
1. Hợp đồng lao động phải được giao kết bằng văn bản và được làm thành 02 bản, người lao động giữ 01 bản, người sử dụng lao động giữ 01 bản, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này.
Hợp đồng lao động được giao kết thông qua phương tiện điện tử dưới hình thức thông điệp dữ liệu theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử có giá trị như hợp đồng lao động bằng văn bản.
2. Hai bên có thể giao kết hợp đồng lao động bằng lời nói đối với hợp đồng có thời hạn dưới 01 tháng, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 18, điểm a khoản 1 Điều 145 và khoản 1 Điều 162 của Bộ luật này.
Hình thức HĐLĐ bằng văn bản
Hình thức hợp đồng lao động (HĐLĐ) bằng văn bản là căn cứ rõ ràng nhất thể hiện quyền và nghĩa vụ của các bên, là cơ sở để các bên bảo vệ quyền lợi của mình trong quá trình thực hiện QHLĐ và đặc biệt là khi có tranh chấp xảy ra.
Theo quy định của pháp luật lao động, về nguyên tắc, HĐLĐ phải được giao kết bằng văn bản và được làm thành 02 bản, NLĐ giữ 01 bản, NSDLĐ giữ 01 bản, trừ trường hợp hai bên giao kết hợp đồng lao động bằng lời.
BLLĐ năm 2019 qui định thêm một hình thức hợp đồng phát sinh phổ biến hiện nay là hình thức thông điệp dữ liệu theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử, hình thức này cũng có giá trị như HĐLĐ bằng văn bản.
Hình thức HĐLĐ bằng lời nói
Hình thức HĐLĐ bằng lời nói chỉ có thể được áp dụng đối với HĐLĐ có thời hạn dưới 01 tháng, trừ các trường hợp sau:
- HĐLĐ do một người đại diện cho nhóm NLD ký kết với NSDLĐ;
- HĐLĐ giao kết với NLĐ dưới 15 tuổi và người đại diện theo pháp luật của họ;
- HĐLĐ của NLĐ giúp việc gia đình.
Đối với QHLĐ giúp việc gia đình thì quy định về hình thức của hợp đồng có một sự thay đổi lớn trong BLLĐ năm 2012 và BLLĐ năm 2019. Nếu như trước đây, trong hầu hết các QHLĐ của NLĐ giúp việc gia đình, pháp luật cho phép các bên giao kết HĐLĐ bằng lời nói, thì nay pháp luật hiện hành quy định mọi trường hợp giao kết HĐLĐ với NLĐ giúp việc gia đình đều phải bằng hình thức văn bản.
Quy định mới này là phù hợp, xuất phát từ yêu cầu điều chỉnh loại QHLĐ này trên thực tế. Đây là QHLĐ được xác lập đơn lẻ tại các gia đình nên các cơ quan nhà nước có thẩm quyền rất khó kiểm tra, giám sát. Mặt khác, thực tiễn thực hiện loại QHLĐ này cũng rất phức tạp. Trong nhiều trường hợp, NSDLĐ lợi dụng địa vị yếu thế của NLĐ để vi phạm các quy định về thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi và các quyền lợi khác của NLĐ.
Ngược lại cũng có nhiều trường hợp, NLĐ giúp việc gia đình đã lợi dụng sự tin tưởng của chủ nhà để thực hiện hành vi trộm cắp tài sản. Do vậy, loại QHLĐ này cần phải được xác lập bằng văn bản để nâng cao ý thức, trách nhiệm của các bên và có cơ sở pháp lý rõ ràng để bảo vệ quyền lợi của bên bị vi phạm khi có tranh chấp xảy ra./.
